ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ - "ΑΘΑΝΑΣΙΑ"

“Το πρόβλημα δεν είναι ο θάνατος: είναι η αθανασία.
Η «μικρή» και η «μεγάλη». Τη μικρή την κερδίζουμε όλοι, λίγο-πολύ, στη μνήμη αυτών που μας αγάπησαν. Τη μεγάλη την αξιώνονται εκείνοι που διαβαίνουν το όριο της φήμης, αλλά και κάποιοι γύρω τους…”

Μακράν ο αγαπημένος μου συγγραφέας και παρόλ’ αυτά, δεν είναι λίγες οι φορές που με διχάζει. Οι πολιτικές τοποθετήσεις του, πολύ συχνά, με βρίσκουν αντίθετη. Όχι πάντα μα πολύ συχνά. Ωστόσο, στην ανθρώπινή μου φύση, στην ψυχή μου κάνει βουτιά και βγάζει τα πάντα στην επιφάνεια. Αμέτρητες φορές πιάνω τον εαυτό μου να κωφεύει στα σημεία που διαφωνεί και να τα προσπερνά στριμώχνοντάς τα σε μια γωνιά του μυαλού μου, προκειμένου να μην χάσω τη γοητεία, τη μαγεία, την απόλαυση (μοναδική, ασύγκριτη, αναντικατάστατη) που μου προσφέρουν τα βιβλία του. Έτσι και τώρα, το νυστέρι της ανθρώπινης ψυχής και συμπεριφοράς έκανε πάλι την εγχείρησή του.

Κατά τίτλο, το βιβλίο μιλάει για την Αθανασία. Τι είναι και πώς κερδίζεται. Είναι κάτι που όλοι μας, είτε συνειδητά είτε ασύνειδα αποζητούμε; Είναι αυτό που θέλουμε να κατακτήσουμε με τις πράξεις και τις αποφάσεις μας; Ο συγγραφέας διακρίνει δύο είδη: τη μικρή, αυτή που μένει στη μνήμη όσων μας γνώρισαν και μας αγάπησαν στη διάρκεια της ζωής μας, και τη μεγάλη, αυτή που ξεπερνάει τα όρια του στενού περίγυρου των προσωπικών μας σχέσεων, τα όρια του τόπου και του χρόνου που μας δόθηκαν πάνω στη γη, και μας κάνει παγκόσμιους και αιώνιους. Αθανασία που κατακτούν κάποιοι ενδεχομένως με τα έργα τους, τα συγγράμματά τους, την επιστήμη ή την τέχνη τους.

Ταυτόχρονα, μπλέκονται –ως συνήθως- χίλιες δυο άλλες έννοιες, σκέψεις, συμπεριφορές. Πώς καταφέρνει και χωράει αλλά και δένει τόσο πολλά και διαφορετικά πράγματα, ακόμα και ιστορίες, στο ίδιο μυθιστόρημα, χωρίς ποτέ τίποτα να αποτελεί παραφωνία και χωρίς να μπερδεύει τον αναγνώστη, είναι άξιο θαυμασμού!

«…Πώς να ζήσει κανείς σ’ έναν κόσμο με τον οποίο δεν συμφωνεί; Πώς να ζήσει με τους ανθρώπους, όταν δεν μπορεί να οικειοποιηθεί ούτε τα βάσανα ούτε τις χαρές τους; Όταν δεν ξέρεις να είσαι ένας απ’ αυτούς;…»

Τόσο πυκνογραμμένο σε νοήματα, συναισθήματα, εικόνες! Δίνει τόσες διαφορετικές οπτικές του ίδιου πράγματος, τόσες διαφορετικές πιθανές ερμηνείες της ίδιας συμπεριφοράς. Καταρρίπτει εντελώς φυσικά καθετί που θεωρούμε δεδομένο κι αυτονόητο, προκειμένου να ξεμπερδεύουμε με προβληματισμούς και σκέψεις.

Πόσο αυτό που ονομάζουμε «πραγματικότητα» είναι όντως έτσι και δεν είναι τελικά αυτό μόνο το «φαίνεσθαι», ενώ την πραγματική πραγματικότητα την αγνοούμε, την παραγνωρίζουμε και την υποτιμούμε. Πόσο, εν ολίγοις έχουν αποπροσανατολιστεί οι αξίες και μας απομακρύνουνε τελικά από την ουσία και την ευτυχία. Πόσο η πραγματική εικόνα του καθενός μας, αυτό που είμαστε πραγματικά και εσωτερικά, έχει καλυφθεί από την εξωτερική εικόνα μας και έχει βιαστεί και παρερμηνευτεί από τα βλέμματα των άλλων:
«…Φαντάσου ότι έχεις ζήσει σ’ έναν κόσμο όπου δεν υπάρχουν καθρέφτες. Θα το είχες ονειρευτεί το πρόσωπό σου, θα το είχες φανταστεί σαν ένα είδος εξωτερικής αντανάκλασης αυτού που θα υπήρχε μέσα σου. Κι έπειτα, υπόθεσε ότι στα σαράντα σου χρόνια θα σου έτειναν έναν καθρέφτη. Φαντάσου τη φρίκη σου. Θα είχες δει ένα τελείως ξένο πρόσωπο και θα είχες καταλάβει καθαρά αυτό που αρνείσαι να παραδεχτείς: το πρόσωπό σου δεν είσαι εσύ…»

«…τώρα το μάτι του Θεού είχε αντικατασταθεί από τη φωτογραφική μηχανή. Το μάτι του ενός μόνου είχε αντικατασταθεί από όλων τα μάτια. Η ζωή είχε μεταμορφωθεί σε μια εκτεταμένη παρτούζα στην οποία όλος ο κόσμος παίρνει μέρος…»

Πόσο η ίδια η ζωή δεν είναι αυτό που φαίνεται και πόσο σημαντική και καθοριστική μπορεί αν αποβεί μια απλή σύμπτωση και ν’ αλλάξει τα πάντα. Πόση σημασία μπορεί να έχει κάτι εντελώς απροσδόκητο.
Πόσο η διατήρηση της παιδικότητας μπορεί να μας προστατέψει, να γίνει καταφύγιο και ασπίδα:
«…Τίποτα δεν είναι περισσότερο προνομιακό από το να υιοθετείς μια παιδιάστικη συμπεριφορά. Καθώς είναι ακόμα αθώο και άπειρο, το παιδί μπορεί να επιτρέψει στον εαυτό του ό,τι θέλει. Καθώς δεν έχει περάσει ακόμα στον κόσμο όπου βασιλεύει ο τύπος, δεν είναι υποχρεωμένο να τηρεί τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς. Μπορεί να εκφράζει τα συναισθήματά του χωρίς να υπολογίζει τις συνέπειες…»
Τέλος, πώς πρέπει να γράφεται ένα μυθιστόρημα; :
«…Στις μέρες μας, ρίχνονται πάνω σε καθετί το οποίο έγινε δυνατό να γραφτεί για να το μεταμορφώσουν σε ταινία, σε τηλεοπτική ιστορία ή σε κινούμενα σχέδια. Καθώς το ουσιώδες στο μυθιστόρημά μου είναι αυτό που δεν μπορείς να πεις παρά μόνο μ’ ένα μυθιστόρημα, σε κάθε προσαρμογή δε μένει παρά το μη ουσιώδες. Οποιοσδήποτε είναι ακόμα αρκετά τρελός για να γράφει σήμερα μυθιστορήματα, πρέπει, αν θέλει να τα προστατέψει, να τα γράφει με τέτοιο τρόπο που να μην μπορούν να προσαρμοστούν, μ’ άλλα λόγια να μην μπορούν να τα διηγηθούν…»

Όλα αυτά και άλλα τόσα σ’ ένα και μόνο βιβλίο. Και βέβαια δοσμένα με την γνωστή μαεστρία του Κούντερα. Από μέρους μου, αποτελεί βιβλιοπρόταση που ελπίζω να απολαύσει όποιος την δεχτεί.

Κλείνω με δυο τελευταία αποσπάσματα απ΄τα πολλά που έχω ξεχωρίσει:

«Σκέπτομαι, άρα υπάρχω, είναι μια διανοητική τοποθέτηση που υποτιμά τον πονόδοντο. Αισθάνομαι, άρα υπάρχω, είναι μια αλήθεια με πολύ γενικότερο βεληνεκές που αφορά και κάθε ζωντανό πλάσμα. Το εγώ μου δεν διακρίνεται ουσιωδώς από το δικό σας με τη σκέψη. Πολλοί άνθρωποι, λίγες ιδέες: σκεπτόμαστε όλοι το ίδιο πράγμα λίγο πολύ, μεταθέτοντας, δανειζόμενοι, κλέβοντας ο ένας τις ιδέες του άλλου. Αν όμως κάποιος με πατήσει στον κάλο, είμαι εγώ μόνο που νιώθω τον πόνο. Το θεμέλιο του εγώ δεν είναι η σκέψη, αλλά ο πόνος, το πιο στοιχειώδες αίσθημα όλων…»

«…Παράξενη, αξέχαστη στιγμή: είχε ξεχάσει το εγώ της, είχε χάσει το εγώ της, και είχε απελευθερωθεί από αυτό. Και εκεί υπήρχε η ευτυχία…»

Καλή Ανάγνωση!

Η «Αθανασία» του Μίλαν Κούντερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις
βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ σε μετάφραση Κατερίνας Δασκαλάκη


ΥΓ: Αχ! Και τώρα μου ‘ρθε η εικόνα της στιγμής που το αγόραζα. Έβρεχε καρέκλες!!!
Πότε ξανά; Άντε, πάει ο Ιούνης. Άλλοι δύο μήνες μείνανε, να φύγει το καλοκαίρι κι αυτή η κλιματολογική βλακεία που μας κάνει όλους ζόμπι:-P
Όπως και να ‘χει, Καλό Μήνα εύχομαι κι ελπίζω να δροσίσει λίγο…