Oscar Wilde - Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι

Ήταν η δεύτερη φορά που το διάβαζα και το ξεκίνησα με μια όχι και τόσο ευχάριστη αφορμή. Χαίρομαι όμως πάρα πολύ που το έκανα.
Το βιβλίο δεν το θυμόμουνα ολόκληρο, θυμόμουνα όμως το βασικό του στόρι και τον απίστευτα εγωπαθή, εγωκεντρικό και ματαιόδοξο ήρωά του. Γι’ ακόμη μια φορά, τελειώνοντάς το, κατάλαβα γιατί μερικοί συγγραφείς χαρακτηρίστηκαν κλασικοί. Όταν ένα βιβλίο σπάει τα χρονικά και γεωγραφικά όρια και φτάνει να αφορά τους πάντες και πάντα και ταυτόχρονα είναι τόσο γενναιόδωρο σε λογοτεχνική απόλαυση, ανάγεται αυτόματα σε ένα άλλο λογοτεχνικό επίπεδο.
Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι είναι ένα πολύ γεμάτο βιβλίο. Πολύ πλούσιο, αλλά καθόλου βαρύ. Πιάνει θέματα που αφορούν από το εντελώς προσωπικό/ατομικό - ανθρώπινους χαρακτήρες, συμπεριφορές, συναισθήματα κλπ – μέχρι ζητήματα κοινωνικά, θρησκευτικά, πατριωτικά, ταξικά. Σε πρώτο πλάνο μιλάει για τη ματαιοδοξία, αλλά πάνω της και γύρω της, ο συγγραφέας, κεντάει το ήθος, την διαφθορά, την πίστη –σε αντιδιαστολή με την θρησκεία-, την πατρίδα, την εθνικότητα. Όλα αυτά τα “ιερά” και “όσια”, τα εξ’ ορισμού αδιαμφισβήτητα, τα πιάνει, τα συνθλίβει, τα διαλύει, τα αποσυνθέτει και τα ανασυνθέτει και φτου κι απ’ την αρχή. Χωρίς να ηθικολογήσει πουθενά, χωρίς να σε κατευθύνει ή έστω να σε προσανατολίσει. Πρόκειται για ένα θρίλερ, όχι τόσο του ίδιου του Ντόριαν, αλλά περισσότερο του αναγνώστη. Πιο πολύ, μοιάζει να θέλει να σε ταράξει. Ακόμη και να σε σοκάρει . Να σε ταρακουνήσει, σπέρνοντας μέσα σου την αμφιβολία, την αμφισβήτηση, τον προβληματισμό για όλα αυτά που μέχρι τώρα θεωρούσες δεδομένα. Μια αμφισβήτηση που γίνεται εντονότερη με την πάροδο του αρχικού σοκ. Είναι αυτό που πολύ συχνά λέμε μετά το τέλος ενός βιβλίου: “αυτό που μένει”.

“- Και τι γνώμη έχεις για την Τέχνη;
- Είναι μια αρρώστια.
- Ο Έρωτας;
- Μια αυταπάτη.
- Η θρησκεία;
- Υποκατάστατο της πίστης, πολύ της μόδας σήμερα.’

“Τα νιάτα! Δεν υπάρχει τίποτα ισάξιο με τα νιάτα. Είναι ηλίθιο να μιλάμε για την άγνοια της νιότης. Οι μόνοι άνθρωποι που εκτιμώ τη γνώμη τους τώρα είναι οι πολύ νεότεροί μου. Έχω την εντύπωση πως βρίσκονται πολύ πιο μπροστά από μένα. Η ζωή τους έχει αποκαλύψει το τελευταίο της θαύμα. Όσο για τους ηλικιωμένους, διαφωνώ πάντα μαζί τους. Είναι για μένα ζήτημα αρχής. Αν ρωτήσεις τη γνώμη τους για κάτι που έγινε χτες, σ’ εφοδιάζουν, μ’ όλη τη δυνατή σοβαρότητα, με τις απόψεις που επικρατούσαν στα 1820, όταν ο κόσμος φορούσε ψηλά κολάρα, πίστευε στο καθετί και δεν ήξερε απολύτως τίποτα.”

Το θέμα βέβαια που χρησιμοποιεί για να πει όλ’ αυτά, και που, στις μέρες μας τουλάχιστον, όλοι συνηθίζουμε να δείχνουμε υπεράνω και ότι πρόκειται για κάτι ρηχό που εμείς, ως άνθρωποι καλλιεργημένοι δεν του δίνουμε και τόση σημασία, αλλά κοιτάμε δήθεν πάντα πράγματα βαθύτερα στους ανθρώπους και πιο ουσιαστικά, και είμαστε τελικά όλοι ψεύτες, είναι η εξωτερική ομορφιά και η βαρβαρότητά της. Πόση και τι επίδραση έχει ένας όμορφος εξωτερικά άνθρωπος πάνω μας; Γιατί τον συμπαθούμε πολύ πιο εύκολα κάποιον που μας χαμογελάει όμορφα; Γιατί τον προσέχουμε περισσότερο; Γιατί τον πιστεύουμε περισσότερο; Γιατί συμφωνούμε, δεχόμαστε ή και καθοδηγούμαστε, ανάλογα με τα δικά του πιστεύω και τις διαθέσεις του; Αν μάλιστα, η ομορφιά και η επίδρασή της είναι ένα στοιχείο που αυτός που το έχει, το ‘χει καλλιεργήσει κι έχει μάθει να το χρησιμοποιεί και να το εκμεταλλεύεται όπως θέλει, τότε, με μόνο αυτό το ταλέντο, ανοίγονται μπροστά του πόρτες που σε αντίθετη περίπτωση δεν θα του ανοίγονταν ποτέ. Μπορεί να κάνει πράγματα απίθανα χωρίς κανένα άλλο προσόν.

“Μα η ομορφιά, η πραγματική ομορφιά, τελειώνει εκεί που αρχίζει η πνευματική φυσιογνωμία. Το πνεύμα είναι αυτό καθαυτό ένα είδος υπερβολής και καταστρέφει την αρμονία κάθε προσώπου. Απ’ τη στιγμή που θα κάτσεις κάτω να σκεφτείς, το πρόσωπό σου γίνεται όλο μέτωπο ή μύτη ή ό,τι άλλο – πάντα φριχτό.”

Μέχρι πού όμως μπορεί να φτάσει; Ποια είναι τα όρια αντοχής αυτής της ματαιοδοξίας; Και ποια τα παρεπόμενά της;

“Δεν θα ‘πρεπε να κάνουμε ποτέ τίποτα που να μην μπορούμε να το συζητήσουμε μετά το δείπνο.”