ΤΟ ΒΑΛΣ ΤΟΥ ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥ - ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ

“… «Ναι, αλήθεια, ήρθατε την κατάλληλη στιγμή», του είπε.
«Το ξέρω»
Ωστόσο, κάτι της διέφευγε: «Μα γιατί; Γιατί ψάξατε να με βρείτε;»
«Γιατί σας αγαπάω.»
Η λέξη «αγαπάω» ειπώθηκε πολύ απαλά, κι όμως γέμισε ξαφνικά όλο το δωμάτιο.
Η Ρούζενα χαμήλωσε τη φωνή: «Μ` αγαπάτε;»
«Ναι, σας αγαπάω.»
Αυτή τη λέξη της την είχε ήδη πει ο Φράντισεκ και ο Κλίμα, αλλά απόψε την είδε πρώτη φορά όπως ακριβώς είναι όταν έρχεται ακάλεστη, απρόσμενη, γυμνή. Σαν θαύμα μπήκε η λέξη αυτή μες στο δωμάτιο. Ήταν κάτι παντελώς ανεξήγητο, αλλά γι` αυτό και της Ρούζενας της φαινόταν πραγματικό, γιατί τα ουσιαστικότερα πράγματα στον κόσμο αυτό υπάρχουν χωρίς εξήγηση και χωρίς λόγο, αντλούν το λόγο της ύπαρξής τους από τον εαυτό τους…”

Πώς να μιλήσω πάλι για τον Κούντερα, που με πιάνει δέος πλέον. Και από πού να τον πιάσω, δηλαδή; Από τον τρόπο γραφής του που κάνει την ιστορία του να ρέει; Από την εμβάθυνση, γεώτρηση κανονική, που κάνει στην ανθρώπινη ψυχή; Από τη φιλοσοφία που τον χαρακτηρίζει, πάντα προσανατολισμένη στον άνθρωπο και την ουσία του, στη Ζωή, στην αξιοπρέπεια, το ήθος και την ανωτερότητα;…

Από το οπισθόφυλλο:
«Μια ορεινή λουτρόπολη, μια μικρή πόλη ολόκληρος κόσμος, σαν το πανδοχείο του Δον Κιχώτη, όπου συναντώνται και συγχέονται ρεαλιστικό και φανταστικό, πραγματικό κι εξωπραγματικό (αν και «τίποτα δεν είναι πιο πραγματικό από το εξωπραγματικό»). Γυναίκες στείρες που αναζητούν τη γονιμότητα στα ιαματικά νερά, ο ιδιόρρυθμος γιατρός με το δικό του σχέδιο ευγονικής, ο βαθιά θεολογημένος και φιλόσοφος των ηδονών του βίου Αμερικανός ασθενής, ο πρώην πολιτικός κρατούμενος που εγκαταλείπει τη χώρα του ανακαλύπτοντας πως δεν την είχε τελικά γνωρίσει ούτε καν ζήσει, ο διάσημος τρομπετίστας και η όμορφη νοσοκόμα με τα αχυρόχρωμα μαλλιά στροβιλίζονται σ` ένα αποχαιρετιστήριο βαλς, οδηγημένοι από την απαράμιλλη χορογραφία του Κούντερα…»

Ίσως το πιο τρυφερό βιβλίο του Κούντερα απ` όσα έχω διαβάσει ως τώρα.
Πραγματική άσκηση για την ψυχή, το μυαλό και τα συναισθήματά σου. Το παλεύεις και σε παλεύει κι αυτό ως το τέλος. Χωρίς τίποτα περιττό, φύρα μηδέν, κοιλιά καμιά!
Το παρακολουθείς ολόκληρο με αδιάκοπη συγκίνηση, καθώς διεγείρει μέσα σου άπειρα συναισθήματα και προβληματισμούς με συχνότητα τέτοια που δεν προλαβαίνεις ν` ανασάνεις. Το διαβάζεις με αμείωτο ενδιαφέρον από την αρχή ως το τέλος, αφού το διατρέχει ένα διακριτικό σασπένς σε πολλαπλά επίπεδα (έχεις χίλιους λόγους ν` αγωνιάς για τη μοίρα και την εξέλιξη όλων των ηρώων του βιβλίου, ακόμα και των αγέννητων!) κι είναι γεμάτο από ανατροπές που πληθαίνουν όσο προχωράει η ιστορία προς το τέλος της. Σασπένς και ανατροπές που θα τις ζήλευαν και τα καλύτερα αστυνομικά μυθιστορήματα.
Κι όλ` αυτά, πάντα σε σχέση με τον Άνθρωπο και το άδυτο της προσωπικότητάς του.

Όπως και σ` όλα τα βιβλία του Κούντερα, έτσι κι εδώ, οι ήρωές του δεν είναι χάρτινες καρικατούρες που δύσκολα θα γινόταν πιστευτοί, αλλά άνθρωποι πραγματικοί, με αίμα, που σε παρασύρουν και σε εμπλέκουν σε ό,τι κάνουν, σκέφτονται, νιώθουν. Γι` ακόμη μια φορά ο Κούντερα αποδεικνύει πόσο καλός γνώστης είναι της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της ανθρώπινης ψυχής και της πολυπλοκότητάς της. Και επιπλέον, πόσο άριστος τεχνίτης είναι λόγου και πλοκής. Παίρνει την ψυχή αυτή, την κομματιάζει, την απλοποιεί και στην προσφέρει, χωρίς να την αποκόβει από αυτήν της την πολυπλοκότητα. Έτσι κι εσύ συμπάσχεις με τους ήρωες, ζεις μαζί τους, τους αγαπάς όλους ή σχεδόν, ταυτίζεσαι κατά διαστήματα με τον καθέναν απ` αυτούς, έτσι που τελικά, δεν μπορείς να καταδικάσεις εντελώς κανέναν και για τίποτα. Ακόμη και συμπεριφορές και άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί μεταξύ τους δεν συγκρούονται στο βιβλίο του Κούντερα, αλλά δένουνε αρμονικά και φυσιολογικά και δικαιολογούνται στη συνείδηση του αναγνώστη.
Επιπλέον, το «φανταστικό» εδώ δεν είναι ταυτόσημο του ψεύτικου, αλλά η ίδια η ουσία του «πραγματικού».Στο βιβλίο του αυτό ο συγγραφέας, κάνει, μεταξύ άλλων, λόγο για την αξία της ομορφιάς, τις ευκαιρίες που αφήνουμε να φύγουν, που τις προσπερνάμε χωρίς καν να τις προσέξουμε, για το πώς κάτι πολύ απλό, όπως μια όμορφη ερωτική νύχτα μπορεί να δώσει τόση ενέργεια, όρεξη για ζωή, ακόμη και ν` ανοίξει πόρτες και παράθυρα σ` έναν κόσμο που ως τότε θεωρούσες άγνωστο. Πώς, τελικά, πράγματα όπως ο φόβος, η ζήλια ή η συνήθεια μας κάνουνε τυφλούς μπροστά σε ό,τι είναι ουσιαστικό. Και βέβαια, καταρρίπτει με τον δικό του φυσικότατο και λογικότατο τρόπο κάθε στερεότυπο που έχουμε κάνει στη ζωή μας νόμο και μας καταδυναστεύει.

Αυτό όμως που κυριαρχεί στο βιβλίο είναι νομίζω η αξία της Ζωής, την οποία εξετάζει από διάφορους δρόμους. Γυναίκες, ζευγάρια που δεν μπορούν ν` αποκτήσουν παιδιά και βρίσκονται στη μικρή λουτρόπολη προκειμένου να βρουν θεραπεία, μια «εν δυνάμει» έκτρωση, μία ομάδα συνταξιούχων που μαζεύουν και θανατώνουν σκυλιά από το δρόμο, και βέβαια, το πρωτότυπο σχέδιο ευγονικής του γιατρού της μικρής αυτής πόλης, η απόλυτη ένδειξη αισιοδοξίας και πίστης στην αξία της Ζωής. (Προτιμώ να μην το αποκαλύψω όμως. Καλύτερα αυτό να το κάνετε μόνοι σας.)
Πόσο ζυγίζει τελικά η Ζωή για τον καθένα; Η ζωή η δική του, η ζωή του διπλανού…η Ζωή γενικά. Πόση αξία της δίνει και πού βρίσκει την ουσία της;

(Και επειδή ο Κούντερα τα λέει σίγουρα καλύτερα από μένα κι εγώ θέλω να σας δώσω ένα δείγμα των λόγων του, αλλά μετά από τόσα που έχω γράψει προφανώς σας κούρασα, δεσμεύομαι να βγάλω αποσπάσματα του βιβλίου σε επόμενο ποστ.)

ΥΓ: Το Βαλς του Αποχαιρετισμού του Μίλαν Κούντερα
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «βιβλιοπωλείον της ΕΣΤΙΑΣ
Σε μετάφραση Γιάννη Η. Χάρη

Φένια